Aile İlişkileri Bağlamında Ebeveynlerin Olumsuz Çocukluk Deneyimlerinin Çocukların Kaygı ve Dikkat Düzeylerine Yansımaları
Özet Görüntüleme: 252
/ 
PDF İndirme: 92
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15709578Anahtar Kelimeler:
Aile ilişkileri, dikkat, ebeveynlik, kaygı, olumsuz çocukluk çağı yaşantıları, psikolojik sağlamlıkÖzet
Bu çalışma, aile ilişkileri, ebeveynlerin olumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin, çocukların dikkat ve kaygı düzeyleri üzerindeki etkilerini inceleyen nitel bir derleme araştırmasıdır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, çocukların psikolojik gelişiminin yalnızca bireysel faktörlere değil, aynı zamanda aile ortamındaki ilişkisel dinamiklere ve ebeveynin geçmiş yaşam deneyimlerine de bağlı olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, ebeveynin çocukluk döneminde yaşadığı travmatik deneyimlerin, psikolojik sağlamlık düzeyini etkileyebileceği ve bu durumun da ebeveynlik tarzı aracılığıyla çocukların dikkat ve kaygı düzeylerine yansıdığı öne sürülmektedir.
Çalışmada, 2010–2024 yılları arasında yayımlanmış ulusal ve uluslararası literatür sistematik bir yaklaşımla taranmış; özellikle aile ilişkileri, olumsuz çocukluk çağı yaşantıları, psikolojik sağlamlık, dikkat ve kaygı temalarına odaklanan nitel araştırmalar incelenmiştir. Elde edilen bulgular, içerik analizi ve tematik analiz yöntemiyle değerlendirilmiş ve mevcut veriler derlenerek anlamlı temalar altında sınıflandırılmıştır.
Bulgular, olumlu aile ilişkilerinin ve yüksek ebeveyn psikolojik sağlamlığının çocuklarda dikkat süresini artırabileceğini ve kaygı düzeylerini azaltabileceğini göstermektedir. Öte yandan, ebeveynin geçmişte yaşadığı duygusal ihmal, travma ya da bağlanma sorunlarının, hem ebeveynlik davranışlarını olumsuz etkilediği hem de çocuklarda dikkat dağınıklığı ve kaygı belirtilerini artırdığı yönünde güçlü bulgulara ulaşılmıştır. Psikolojik sağlamlık, bu süreçte hem ebeveyn hem de çocuk düzeyinde koruyucu bir değişken olarak öne çıkmaktadır.
Bu derleme çalışması, aile içi etkileşimlerin ve ebeveyn geçmişinin çocuk psikolojisi üzerindeki etkisini anlamaya yönelik bütüncül bir bakış açısı sunmakta; bu doğrultuda yapılacak önleyici psikososyal müdahale programları için temel öneriler sağlamaktadır.
Referanslar
Ahmadova, N. (2019). Otoriter ebeveynlik ve çocuk gelişimi ilişkisi üzerine bir analiz. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Aksaray, M. (2013). Sağlıklı aile yapısının özellikleri. Ankara Üniversitesi Yayınları.
Alacahan, H. (2010). Aile içi iletişim ve çocuk gelişimi ilişkisi. Aile ve Toplum, 6(2), 289–298.
Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). DSM-5: Tanı ölçütleri başvuru el kitabı (E. Köroğlu, Çev.). Hekimler Yayın Birliği.
Artan, İ., Atak, H., Cebeci, F., & Kahraman, T. (2020). Pandemi sürecinde stresle başa çıkma ve psikolojik sağlamlık. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 43(1), 90–92.
Aydın, B. (2003). Çocuklukta ruh sağlığı ve gelişimsel sorunlar. İstanbul: Nobel Yayıncılık.
Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice Hall.
Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child Development, 37(4), 887–907.
Baykal, A. (2020). Psikolojik sağlamlık ve kaygı düzeyi ilişkisi: COVID-19 dönemi örneği. Psikoloji Güncesi, 15(2), 74–76.
Beavers, W. R., & Hampson, R. B. (2000). The Beavers systems model of family functioning. Journal of Family Therapy, 22(2), 130–143.
Biondic, D., Piko, B. F., & Bognar, J. (2019). Family functioning and ADHD symptoms. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(12), 2114–2117.
Broadbent, D. E. (1958). Perception and communication. Pergamon Press.
Campbell, J. (2019). Aile sistemleri kuramı ve uygulamaları. (M. Yıldız, Çev.) İstanbul: Psikoloji Yayınları.
Ceyhun, F. (2018). Sosyal destek ve psikolojik sağlamlık. Klinik Psikoloji Dergisi, 21(1), 39–42.
Çakmaklı, E., Yıldız, R., & Karaman, S. (2001). Kaygı ve öğrenme ilişkisi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 117–122.
Demir, E., & Şendil, G. (2007). Ana baba tutumlarının çocuk gelişimi üzerindeki etkisi. Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(1), 66–72.
Demirtaş Zorbaz, B., & Korkut Owen, F. (2013). Aile ilişkilerinde destekleyici ve engelleyici unsurlar. Aile ve Toplum, 14(2), 64–67.
Dubowitz, H. (2002). Child neglect: Challenges and controversies. Pediatrics Clinics of North America, 49(2), 1895–1908.
Ercan, E. S., & Aydın, C. (2014). DEHB: Tanı, değerlendirme ve tedavi. İstanbul: Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Yayınları.
Gander, M. J., & Gardiner, H. W. (2004). Çocuk ve ergen gelişimi (B. Onur, Çev.). İmge Kitabevi.
Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık ve risk faktörleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 111–132.
James, W. (1890). The principles of psychology (Vol. 1). Henry Holt and Company.
Kennerley, H. (2019). Anksiyete ve yönetimi. İstanbul: Psikonet Yayınları.
Kramer, A. F., Wiegmann, D. A., & Kirlik, A. (2006). Attention: From theory to practice. In W. Karwowski (Ed.), International Encyclopedia of Ergonomics and Human Factors (pp. 3–6). CRC Press.
Lewy, G. (1937). Child training and overprotection. Journal of Educational Sociology, 11(3), 563–564.
May, R. (1950). The meaning of anxiety. Ronald Press Company.
Onur, B. (2006). Gelişim psikolojisi: Çocuk ve ergen gelişimi. İmge Kitabevi.
Öz, S., & Bahadır Yılmaz, E. (2009). Risk altında olan çocuklar ve aileleri. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 11(2), 84–87.
Rutter, M. (1985). Resilience in the face of adversity. British Journal of Psychiatry, 147(6), 598–611.
Solso, R. L., Maclin, M. K., & Maclin, O. H. (2007). Cognitive psychology (8th ed.). Pearson Education.
Tıraşçı, Y., & Gören, S. (2007). Çocuk istismarı ve ihmalinin adli boyutu. Adli Tıp Dergisi, 21(1), 70–75.
Ulusoy, M. (2006). Aile yapısı ve çocuk gelişimi. Çocuk Gelişimi Dergisi, 8(1), 108–109.
Varıcıer, C. (2019). Psikolojik sağlamlık ile ebeveyn algısı ilişkisi [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi].
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 ASES INTERNATIONAL JOURNAL OF HEALTH AND SPORTS SCIENCES (ISSN: 3023-5723)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 